Kanotur

Før me reiste fant me ut at turen til stor øyna ville vere på ca. 3 km. Dette ville me bruke ca. 1 time på. Me måtte og legge til nokon pauser i timeplanen i tillegg til ekstra tid på grunn av vind og straum. Ut i frå dette fant me ut at me ville bruke ca. 1,5 timar til stor øyna. Me padla frå Helgheim til Loftesnesbrua og deretter padla me langs land heilt til stor øyna (lilla strek). Tidsplanen som me hadde laga passa veldig bra.

Rundt klokka 2, etter lunsj, hadde me planlagt på førehand at me skulle padle med kanoen til Saurane (oransje strek). Me fant ut at det cirka var 2,67 km til Saurane, dette ville me cirka bruke 45 min på. På tilbaketuren ville me bruke lenger tid på grunn av motvind og mykje bølger.  

Når me kom fram til Saurane drog me kanoene opp på land og begynte å gå opp mot Dal. Før turen hadde me planlagt og gå heilt opp til Dal. Det var ca. 1,5 km og 400 hm opp. Dette ville me bruke ca. 1,5 t på. Me fulgte stien opp til Sagelvi og stoppa med brua. Der bestemte me oss for at me ikkje ville gå lenger, og snudde derfor og gjekk same vegen tilbake. Me brukte cirka 30 min på turen opp.

Ferdselmønster i kano:
Det er ofte mindre vind og bølger nærmare land, derfor er det viktig å padle nærme land. Det er viktig at gruppa held seg samla og padler i eit tempo som alle kan følge. Ein bør prøve å unngå opne områder på vatnet TD: å krysse fjorden. Der er det ofte meir bølger og vind, og større fare for å velte. Visst ein skal ha med bagasje er det viktig å tenkje på at det må vere likevekt i kanoen. Padletak som eg brukte på turen var drivtak, bremsetak og j-tak. Vind, bølger og straum gjer til at kanoen fort endrar retning. Det er derfor viktig å vurdere kor ein bør padle og eventuelt om ein ikkje burde vere ute på vatnet med kanoen.

Erfaringer som eg fekk på turen:
- Det er viktig å padle nærme land og kameratkanoen.
- Planlegg stopp på turen der ein skal samle gruppa.
- Følg med på værendringar (vind, regn, osv).
- Personen som sitter fremst er motoren, den som sit bak styrer.
- Bølger, straum og vind endrar retninga på kanoen. 
- Vanskelegare å navigere med kart og kompass .

Kanopadling og kameratredning

Før du set ut på vatnet:
Utstyr:
- Det er viktig å bruke redningsvest.
- Ha gode klede (ull og gode regnklede, pga. kjølig vind og vatn).
- Førstehjelpsskrin (dersom det skulle skje eit uhell).
- Svamp (dersom det skulle komme vatn opp i kanoen).

På vatnet:
Ombord- og ilandstigning:
Dei fleste skadane på kanoen og dei fleste ufrivillige "bada" kjem når me set båten på vatnet eller tek han opp. Handteringa av kanoen på land er veldig viktig. Ein må vere forsiktig så ein ikkje skrapar opp kanoen mot svaberg og grus, nedslepp på spisse, skarpe steinar, lyfting av fullasta båt etter tverrstivarane osv. Dette fører ofte til skadar og øydelagd kano.

Når ein skal opp i kanoen er det viktig at den eine held kanoen i ro, medan den andre går forsiktig oppi. Det er lurt å gå ned på huk og ta den eine foten oppi, og deretter den andre. Aldri gå opp i kanoen oppreist! Det endar opp med at ein mistar balansen og mest sannsynleg dett uti.

Sitjestilling:

Dei fleste kanoar er laga med sete til å sitje på, men ein får ein mykje betre padlestilling når ein står på knea og kvilar baken mot setet. Det er betre for ryggen, og du får større rekkjevidde og gunstigare vilkår for å bruke dei store muskelgruppene i buk, hofte og rygg. Denne sitjestillinga blir kalla trapperstillinga. Det er den beste stillinga dersom ein padlar i sterk motvind, i ei elv eller i høge bølgjer.

Grep om åra:
Åra held ein slik at den ytre handa skal ein holde godt nede på skaftet, medan den indre skal ein holde oppe på skaftet. Lengda på åra vel du etter kroppshøgda, og åra skal rekkje deg litt over haka. Dei fleste taka skal gjerast med nesten strake armar, og årebladet må vere nede i vatnet for at ein skal kunne overføre kraft. Alle tak skal vere flytande og rytmiske, når det er to som padlar saman, padlar dei oftast på kvar si side. Farten på kanoen er avhengig av den krafta ein legg i taka, og av takta.

Tak og manøvrar:
Nokre manøvrar på flatt vatn:
- Framdrift (kanoen driv framover).
- Styre kanoen under framdrift (halde rett kurs, osv).
- Bremse og stoppe framdrift (padle bakover).
- Støtte og stabilisere (båten ikkje velter).
- Svinge kanoen (svinge til begge sider).
- Sideflytte kanoen (flytte til begge sider).

Drivtak:

1. Set åra vertikalt i vatnet så langt fram som mogleg utan at du lener deg særleg framover.
2. Vri eller roter i staden overkroppen og trekk åra bakover med overkroppen og nesten rette armar.
3. Avslutt taket når bladet er i høgd med hofta, ved at du lyftar ho ut av vatnet. Kanten av årebladet skal "skjerast" ut av vatnet. Før åra flatt framover medan ho ligg parallelt med vatnet. Tenk på luftmotstanden. Armane skal vere strake og henge ned, og skuldrane skal vere senka slik at du får kvilt musklane i denne sekvensen. 
4. Set åra i vatnet igjen og gjer sekvensen på nytt.

Bremsetak:
Bremsetaket skal innleiast som eit vanleg drivtak. Når årebladet er i høgd med hofta og ein vanlegvis lyftar åra ut av vatnet, roterar ein åra ei kvart omdreiing (90 grader), slik at det som har vore trykksida (den flate sida av bladet som blir pressa eller trykt mot vatnet) på åra, no vender inn mot båtsida og ned bak padlaren. Åra ligg då som eit ror med heile årebladet i vatnet. Ein brukar dette taket for å stabilisere kursen.

J-tak:
Åra skal setjast i og startar som eit drivtak. Roter trykksida på padleåra gradvis utover og avslutt i same posisjonen som for bremsetaket, men no ligg altså det som har vore trykksida av åra, skrått vekk frå båtsida. J-taket har fått namn etter bokstaven J og det mønsteret åra teiknar gjennom vatnet. I j-taket blir kursen stabilisert og korrigert gjennom og samtidig med framdrifta.

Sikkerheit
Det er viktig og padle nær land og følgje strandlinja. Dersom kanoen skulle velte er det berre å svømme nokon meter til land. Dersom ein padlar langt i frå land, er det ofte djupt, mykje bølgjer, og vanskeleg å få tak i hjelp. Når ei gruppe er på tur og padlar med mange kanoar, er det nødvendig å halde kontakt med kvarandre. Det er viktig at to kanoar er saman på grunn av tryggleiken (kameratbåt) og padlar nærme kvarandre dersom den eine skulle velte. NB: Alltid bruk redningsvest, det kan redde liv.

Tidsplan
Når ein skal planleggje kor lang tid kanoturen tar reknar ein med at ein har ein marsjfart på rundt 4 km/t på flatt vatn. Dette vil sjølvsagt variere etter korleis været er og vindretninga. TD: me var på ein padletur frå Helgheim til Haglin i Sogndal. Me fant ut at turen var på ca. 1,2 km. Ut i frå dette fant me ut at me ville bruke rundt 15 min. Tida me brukte på kanoturen var 30 min frå Helgheim til Haglin og 20 min på tilbakevegen. Årsaka til at me brukte lenger tid enn planlagt, var at det var ein del bølgjer og vind.

Kameratredning:

Dersom ein kano skulle velte langt vekke i frå land, er den beste måten å få snudd kanoen igjen på og drive kameratredning. Tidlegare i innlegget fortalte eg om at to og to kanoar skulle padle nærme kvarandre og vere kameratbåtar. Om den eine kanoen skulle velte så skal dei to i vatnet symje til kvar sin stemn, og kameratbåten skal legge seg vinkelrett på båten som har kantra. Deretter skal dei to uti vatnet trykke den eine stemnen ned, slik at den kantra kanoen kjem oppi kameratbåten. Så skal ein dra kanoen inn over kameratbåten og snu han. Medan den kantra kanoen blir snudd, kan dei to i vatnet holde seg fast på kvar si side av kameratbåten og slappe av, slik at dei ikkje bruker opp unødvendige krefter. Det er viktig at ein får ut det meste av vatnet før ein sett kanoen ut igjen på den same sida. Medan padlarane støttar og stabiliserer den tomme kanoen, kan dei to i vatnet entre båten, men berre ein om gangen. Det gjer dei ved å kome inn mellom båtane og dra seg opp med grep om ripene på begge kanoane. Det er lurt å ta først den eine foten oppi og deretter den andre. 

Erfaringar og ny kunnskap som eg har fått:
- Bruk alltid redningsvest.
- Ha på deg gode klede og ta med klesskifte.
- Hugs å vere forsiktig når du går opp i kanoen.
- Turen kan ta lenger tid enn planlagt (pga. bølgjer, vind, osv).
- Sikkerheit er det viktigaste (padl saman med andre-kameratbåt).
- Følg strandlinja (ver nærme land).
- Det er best å sitje på kne istedenfor setet når ein padlar.
- Ikkje stå oppreist i kanoen!

Snøhole (bygging og konstruksjon)

Ein snøhole er fint nødly om uhellet skulle vere ute, og under trygge forhold kan ein overnatting i snøhole vere utruleg koseleg. I dette blogginnlegget skal eg fortelle om bygginga og konstruksjonen av ei snøhole.

Når ein skal byggje ei snøhole er det første ein må gjere å finne ei tomt. Det er viktig at snøen er djup nok og fast nok, og det må vere mogleg å skjere han ut i blokker. Samtidig må han ikkje vere for fast, for fast snø gjer gravinga tyngre og meir tidskrevjande. Ein må og måle snødjupna og teste kor hardt snødekket er, med ei skredsøkjestong eller liknande, før ein byrjar å grave. Dette gjer ein for å unngå at ein plutseleg møter stein eller andre hindringar og må grave på nytt ein annan plass. Ein bør unngå område der det kan vere fare for snøskred.

Snøholer blir ofte bygd på lesida av markerte knausar og ryggar, dette er fordi det er ofte skavlar der. Det er viktig at dersom det er brattare enn 30 grader, skal høgda ikkje vere over 5-6 meter, fordi det kan utgjere skredfare!

Her er inngangen etter at me har mura den ned med snøblokker.
Snøblokkene gjorde til at opninga kom under nivået til brisken.
Dette blir kalla ein varmluftlås

Snøhola sitt tak skal vere 0,5 meter frå toppen av skavlen- det må altså vere 0,5 meter med fast snø til taket. Det er lurt å markere kor ein skal lage inngangane og finne ut kor brisken skal vere og kor høg den skal vere (brisknivået skal ligge omtrent midtpå opninga). Ein grev ein eller to inngangar. Me gravde to inngangar, der me seinare tetta igjen den minste, for at det skulle gå fortare med gravinga. Inngangen til hola skal vere stor nok til at ein klarer å stå oppreist, det gjer at det blir lettare å grave. Den skal vere litt breiare enn skulderbreidda, og tjukna på taket og veggane skal vere ca. 0,5 meter. Det skal vere ca. 1 meter mellom dei to inngangane. Inngangen til brisken, som skal tettast, skal vere mindre enn inngangen. Brisken må vere stor nok til at alle som skal sove der får plass, og høg nok til at ein kan sitte utan at ein kjem oppi taket med hovudet. Det må også vere så høgt at taket blir godt krumma. Når ein er komen eit par meter inn startar ein og grave mot kvarandre til ein møtast. Det er viktig å tenkje heile tida på at veggane skal skråaast i ein boge og gå over i taket, slik at det blir dobbeltkrumma og får kuppelform. Det er viktig å få ein kuppelform på taket for å fordele vekta. Dersom me hadde hatt eit flatt tak ville det mest sannsynleg ha sunke. Taket skal vere jamnt og alle skarpe kantar og større ujamnheitar må fjernast, elles kan det begynne å dryppe.

Når ein har fått unnagjort om lag tre firedelar av volumet som skal gravast ut, bruker ein resten av det ein grev ut, til å tette igjen den vetle inngangen til brisken. Sidan inngangen til snøhola er sopass høg og ligger ca. 0,75 meter under høgda på brisken, kan den brukast som ein kuldegrop. Kuldegropa gjer til at ein får ein temperatur på rundt 0 grader i hola, medan kulda synk ned i kuldegropa (her blir det fleire minusgrader).

Dette er hola me sov i (brisken)

Når hola er heilt ferdig og utstyret er tatt inn, er det siste ein må gjere å mure ned inngangen med snøblokker slik at opninga kjem under nivået til brisken (varmluftlås). Dersom ein har problem med å lage store nok blokker eller treng ein slags berebjelke for den underste blokka, kan ein bruke eit par ski som støytte. NB: Det er viktig å ha med spadar og liknande inn i hola, for ute kan dei fort bli borte om det bles eller snør. Dersom inngangen skulle rase saman, har ein også noko å grave seg ut med.

Erfaringar og gode tips som eg lærte på turen:

- Ver nøye med taket (kuppelform), slik at det ikkje synk.

- Pass på at ein ikkje grev snøhola der det er skredfare.

- Snøen må vere djup nok og fast nok (ikkje for fast).

- Skjekk med skredsøkjestang eller noko liknande at det ikkje er hindringar (stein, osv).

- Prøv å ikkje bli sveitt (ha med byteklede i tilfelle).

- Taket skal vere jamnt, ujamnheitar og kantar må fjernast, elles kan det begynne å drype.

- Det blir ikkje kaldt i snøhola dersom ein lagar ei kuldegrop og varmluftlås.

- Ha god nok plass å sove på. 

- Et litt undervegs slik at ein ikkje går tom for energi.

Opplevinga mi frå turen er at det er kjempe kjekt å sove i snøhole. Eg sit igjen med mange nye kunnskapar og erfaringar. Dersom eg får tilbodet om å sove i snøhole igjen, så gjer eg det. Det var ein fantastisk og opplevelsesrik tur.

Fjellskitur mot Reppanipa

På Tysdag den 10. Februar reiste eg og friluftsliv klassen min på skitur til Hodlekve. På førehand hadde me planlagt turen, laga pakkeliste og lært oss korleis me kunne gjenkjenne eit skredterreng. Når ein skal på skitur i vinterfjellet er det mykje meir ein må tenke på enn når ein går ein fjelltur om sommaren. Nokre årsakar til dette er at været om vinteren varierar mykje meir. Den eine dagen kan det vere sol og god temperatur, medan andre dagar kan det vere skodde, nedbør, mørke (korte dagar) og snøføyke som kan nedsette sikta.

Kompass og kart er nødvendig utstyr på alle vinterturar. Det er alltid viktig å ha kontroll på og bruke himmelretningane når ein beveger seg i vinterfjellet og ta ut kompasskurs. Ein må hugse på at om vinteren har kartet større svakheitar enn på sommaren, hausten og våren. Mikroterreng, stiar, myrer, nokre vegar og små vatn forsvinn lett på grunn av snøen. Ein får derfor større vanskelegheitar med å orientere seg. Når ein skal orientere seg med eit kart om vinteren er det derfor lurt å sjå etter kartteikn og ledelinjer som brøytt veg, jernbane, kraftlinjer, bygningar, skitrekk og dei store formene i landskapet som fjelltoppar, stup, fjellveggar og dalar.

Det er viktig å finne ut før turen om kva vær det er meldt, vindretninga og om det er skredfare. Som eg nemnte tidlegare varierar været mykje om vinteren. Det er derfor viktigt å finne ut kva vær det er meldt og ut i frå det, finne ut kva slags klede ein må bruke og ha med seg. Vindretninga er og viktig å finne ut av. Ein vil helst unngå å måtte gå mot vinden, når ein er på tur kan ein finne ut kor vinden kjem frå dersom ein finn ein skavle. Store skavlar ligg alltid frå vinden, medan ørsmå skavlar ligg mot vinden.

Stor skavle

Små skavler

Det er viktig å kunne gjenkjenne eit skredterreng for å unngå unødvendige farer. Terreng som er brattare enn 30 grader og der henget er høgare enn 5 meter utgjer ein skredfare. Det er viktig å gå tre gongar så langt vekk frå terrenget som høgda på henget er.

Vegvalga under turplanlegginga børr bygge på at ein skal unngå terreng som utgjer skredfare, unngå tydelige terrengfeller som synast på kartet som dalsøkk og stup under heng, unngå regulerte vatn på grunn av moglegheita for ope rom mellom is og vatn, og unngå opne bekkar og vinterdekte brear dersom det er mogleg.

Me hadde to mål for turen: å få teste utstyret og finne ut om det virka, og lære korleis me skal bevege oss i vinterfjellet. Når me planlagte turen lagde me ein plan A, ein plan B og ein kriseplan. Plan A var å gå opp til Reipa, deretter skulle me følge Skavassgrovi og bevege oss oppover mot Skavasshaugane og returnere same vegen. Plan B var å gå opp mot Reipa, følge stien opp mot Rysete,  og evt opp mot Skavasshaugane. Kriseplanen var at dersom de skulle skje noko, så skulle me retunere tilbake på eit gunstig tidspunkt.

Avreise var kl 12.00 utanfor hovudinngangen til Sogndal vgs. Det me skulle ha med oss var: ski, stavar, feller, hue, vottar, ullklede, dagstursekk, solbriller, mat og drikke, kart og kompass, førstehjelpsutstyr, spade, sitteunderlag og bytteklede. Når alle var klare til å reise kjøyrte me opp til Hodlekve skisenter og parkerte bussen på parkeringsplassen i Rindabotn. Me tok fellene på skia og fekk utdelt kompass og spade. På førehand hadde me blitt delt inn i grupper. Kvar gruppe hadde ansvaret for å få oss frå ein plass til ein anna. Været den dagen var surt. Det regna og var kjølig vind, men ellers ganske mild temperatur. I Rindabotn var det nesten ikkje vind, men med ein gong me begynte å gå høgare oppover kom vinden. Sidan me sjekka værmeldinga dagen før me reiste, var me klare over at det ikkje skulle bli det beste været. Eg hadde derfor tatt på meg klede som skulle tåle både vatn og vind. I sekken hadde eg i tillegg med bytteklede og noko varmt å drikke.

Når me planlagte vegen me skulle gå, såg me på høgdekurva til terrenget. Dette gjorde me for å unngå område med skredfare og stup eller andre terrengfeller. Når me hadde kommt halvveges på turen tok lærarane over styringa. Dette var fordi dei ville at me skulle sjå korleis ein skavle såg ut og vise oss nokon av terrengfellene me kan møte på ein ein tur i vinterfjellet slik at me kan gjenkjenne dei på neste tur. 

Det positive med turen var at eg hadde nok med klede, eg frøys ikkje, med unnatak av når me stoppa for å samle gruppa. Det var ein utruleg kjekk tur der eg lærte mykje meir om vinterfriluftsliv. Planleggjinga me hadde gjort i førekant var ganske bra. Me gjorde litt endringar i vegvalga undervegs på grunn av uføresette hendingar. Det var to lærarar med på turen, men på grunn av sjukdom blant ein elev måtte den eine læraren returnere tilbake til bussen saman med eleven, medan resten av gruppa fortsatte. Det skjedde eit uhell på turen der den eine på gruppa tryna og begynte å blø nase blod. Eleven kom seg heldigvis unna med ingen skader og me kunne derfor fortsette turen som planlagt. Det tok litt lenger tid å komme seg ned på grunn av at det var mange som brukte vanlege langrennski, men me kom oss ned til planlagt tidspunkt. 

Dei erfaringane eg fekk på denne turen, som eg må gjere betre på neste tur, er at eg må få meg nye skisko. Dei var altfor store og eg fekk derfor gnagsår på begge helane, noko som fort kan øydeleggje turen. Eg må ta plastikk rundt kartet eller ha det i ein mappe dersom det regner på turen, slik at det ikkje blir øydelagt. Det er  veldig viktig å ha god tid, dersom uføresette hendingar skulle oppstå. 

Her kan du sjå kor me gjekk